Column Guido van de Wiel: Op zoek naar het meest wezenlijke verhaal, deel 2

ma 27 mei 2024 - Guido van de Wiel

In mijn vorige column schreef ik al hoe ik als ghostwriter een onderscheid tracht te maken tussen gedachten die je wezenlijke verhaal ondersteunen en gedachten die vooral als startmotor dienstdoen. Welke gedachtespinsels zijn er alleen om je op weg te helpen en dien je af te werpen zodra je op vlieghoogte bent? En welke woorden raken juist de kern van je betoog? Aan het eind van die column beloofde ik in te zullen gaan op een ander fenomeen dat regelmatig in de weg zit om bij je meest wezenlijke verhaal uit te komen. En dat is: het rondpompen van andermans theorieën.

Een neiging van veel auteurs die een managementboek willen schrijven is dat ze theorieën van anderen gaan herhalen. Een neiging die ik ook in coaching tegenkom: de overlap zit in het rondpompen van andermans gedachten. Bij een managementboek gaat het vaak over theorieën en modellen van een ander; bij een coachee gaat het vaak over niet-helpende overtuigingen die men ooit uit de omgeving heeft overgenomen, waardoor men nu maar niet verder komt.

Op basis van patronen in het gezin van herkomst, maar ook dankzij collega’s op de werkvloer en bijvoorbeeld sociale media, ontstaan overtuigingen waarvan het soms maar lastig loskomen is. Als er steeds maar allerlei stemmetjes in je opklinken is het lastig bepalen wat nu je eigen stem is. Bovendien is het vinden van je eigen stem nu eenmaal relationeel van aard. Door de ander leer je jezelf kennen. Maar hoe voorkom je nu dat je via de ander vooral die ander leert kennen, of nog erger: die ander vooral wilt gaan pleasen?

Tijdens schrijfcoachingssessies hoor ik mezelf regelmatig anderen aanraden: liever een klein boekje met wezenlijke gedachten dan een epos vol theorieën van derden. Dit laatste format helpt niet bij het ontwikkelen van je eigen stem. Bijkomend nadeel is bovendien dat de paar prachtige toevoegingen die wel ondeelbaar van jou als schrijver in spe zijn, ondergesneeuwd raken door alle tweedehandse teksten. Voor inzichten van een ander lees ik wel het boek van die ander. Ik wil het boek van een auteur lezen, vanwege diens inzichten. Ook bij coaching zie ik dit fenomeen. Sommige coachees hebben veel theorieën paraat en modellen helder. Zij denken dat theorieën doorgronden gelijkstaat met het doorgronden van zichzelf. Maar het probleem is dat de omzwervingen dan behoorlijk cerebraal blijven. De coachee blijft zelf vaak out of the equation. Door in het veilige domein van theorie en modelvorming te blijven hangen, ontwikkelen coachees zich niet echt als geheel persoon: zij zijn lekker bezig en hóeven ondertussen geen link te leggen met hun persoonlijke situatie, laat staan met de werkelijke pijn…

“Sometimes you have to play for a long time to be able to play like yourself,” heeft trompettist Miles Davis eens gezegd. En toen Wayne Shorter, een tijdlang de saxofonist in Miles Davis’ band, nogal fancy uitpakte met een solo, sprak Miles hem daar, direct na afloop, achter het podium op aan. Miles vroeg aan Wayne:
"Voel je wel eens dat je alles kunt spelen wat je wilt?"
"Ja, ik…", begon Wayne zijn antwoord.
"Ik weet precies wat je bedoelt," onderbrak Miles hem. "Kun je ook niet alles spelen?" Can you also not play everything? En hij voegde eraan toe: "Oh boy, dat is een stuk moeilijker" [1].

Het gaat in (schrijf)coaching om het vinden van je eigen stem; tussen alle andere stemmen. Het is verleidelijk om mee te gaan met die andere geluiden. Je eigen stem schreeuwt doorgaans niet, maar kan wel overschreeuwd worden door geluiden van buitenaf. Het is de kunst om je oor bij jezelf te luister te leggen.

In een ander boek over een aantal van dezelfde jazziconen stamt de volgende anekdote. Toen Miles Davis’ drummer, Art Blakey, een vraag kreeg over originaliteit, had hij het in zijn antwoord over playing from the inside. Originaliteit ontstaat, zo stelde deze drummer met de meest kunstzinnige voornaam die je kunt bedenken, wanneer je van binnenuit speelt. Toetsenist Herbie Hancock voegt er in datzelfde gesprek aan toe: "Ik repeteerde al vroeg met Miles Davis. Hij zou ieder van ons ontslagen hebben als we jazz gespeeld zouden hebben voor het applaus. Hij hield er niet van als we alleen maar indruk probeerden te maken door onze techniek te laten zien of ons zodanig aanpasten aan het publiek dat we een pion van datzelfde publiek werden." Hancock gaat verder: "Alleen voor applaus spelen is een laffe benadering. Als je de kracht van je eigen overtuigingen hebt, heb je al een ondersteunend systeem van binnenuit." A support system coming from inside. "Deze lessen," zo besluit Hancock, "kreeg ik toen ik in de band van Miles Davis zat. Vertrouwen ontwikkelen in wat je doet is de juiste aanpak, maar wat Miles vooral wilde was eerlijkheid en oprechtheid" [2].

Het gaat niet om al het gedoe in de buitenwereld, maar over wat je tegenkomt als je aandachtig naar binnen gaat luisteren. In hoeverre ben je aan het roepen, of zoek je juist naar je roeping? Naar dat stemmetje dat je vaak niet meer hoort; misschien wel juist omdat het altijd al daar was.

Overal op een perron kun je de klok zien, behalve als je er direct onder staat. Zo is het met het vinden van je stem ook. Voordat je het weet richt je je op wat anderen allemaal roepen en vergeet je om naar je eigen wezenlijke fluisterende stem te luisteren.

Jij staat onder de klok. Wát die klok ook aangeeft: het is jouw tijd.

Guido van de Wiel (Wheel Productions) is organisatiepsycholoog, (schrijf)coach en ghostwriter. Hij is onder meer verbonden aan Verdraaide organisaties en de Veranderbrigade. In 2020 verscheen bij Kloosterhof zijn boek Van meetbaar naar merkbaar, van duurzaam naar dierbaar. Eerder schreef hij boeken zoals Durf het verschil te maken (i.s.m. Merlijn Ballieux), Organiseren met toekomst en Innoveerkracht. www.wheelproductions.nl

Referenties
[1] Deze anekdote is, vrij vertaald, afkomstig uit: Mercer, Michelle (2004). Footprints. The Life and Work of Wayne Shorter. Penguin Books, Londen.
[2] Deze anekdote is, vrij vertaald, afkomstig uit: Hancock, H., Ikeda, D. & Shorter, W. (2017). Reaching Beyond. Improvisations on Jazz, Buddhism and a Joyful Life. World Tribune Press, Santa Monica, CA, USA.