Zo blijf je mentaal gezond in een gestoorde wereld

di 30 mei 2023

Mentaal gezond blijven blijkt in onze tijd nogal een uitdaging. We hebben het druk en we vinden onszelf nooit goed genoeg. Hoe zorg je dan dat je het mentaal allemaal op een rijtje houdt? Psycholoog Thijs Launspach deed hier onderzoek naar. Hij deelde zijn inzichten tijdens een lezing voor leden van de Amsterdamse Universiteits-Vereniging in samenwerking met de Erasmus Alumni Club.

Stress hebben we allemaal. En dat is helemaal niet erg, vertelt Launspach: “Stress is niet per definitie slecht, maar je moet wel weten hoe je ermee omgaat.” Je hoeft dus niet alle stress uit je leven te bannen of een optimale werk-privébalans te hebben, maar het is vooral belangrijk om flexibiliteit in te bouwen in je leven. 

Waarom hebben we tegenwoordig zoveel stress?
Eerst terug naar het begin. Hoe komt het eigenlijk dat we zoveel stress hebben? Volgens Launspach is dat vooral te danken aan het feit dat velen van ons de hele dag met ons hoofd werken. En daarnaast - zo schrijft hij in zijn nieuwste boek Je bent al genoeg: mentaal gezond in een gestoorde wereld – is (werk)stress de norm geworden in onze samenleving.

De oorzaken daarvan hebben vaak een systemische basis, zegt Launspach. Denk bijvoorbeeld aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt, waardoor werknemers die bang zijn hun baan kwijt te raken sneller over hun grenzen gaan. Of aan technologische ontwikkelingen (e-mail, Whatsapp, Slack) die ervoor zorgen dat we zelfs buiten ons werk om met werk bezig zijn. En dat is niet gezond. 

Wat gebeurt er met je als je te veel stress hebt?
Dat te veel stress niet goed voor je is, weten we allemaal wel. Launspach legt uit dat stress een lichamelijke reactie is. “Het is de alarmstand van ons lichaam, die aanslaat wanneer er gevaar dreigt. Er komt dan een flinke dosis adrenaline je bloedbaan in. En dat merk je meteen: je hart gaat sneller kloppen, je bloeddruk stijgt, je haalt sneller adem en je lichaam spreekt alle reserves aan om je van een enorme hoeveelheid energie te voorzien. Tegelijkertijd gaat er veel cortisol – het stresshormoon – door je lichaam, waardoor de stressreactie net zo lang aanblijft tot het gevaar is geweken.”

Maar wat als je stress niet voorbijgaat? Dan blijf je soms langer in de stressstand staan. En dan niet omdat je acuut in levensgevaar bent, maar gewoon vanwege de mailtjes die je inbox maar in blijven stromen. Het belangrijkste om te weten over stress is dan ook: niet de stress zelf is het probleem, maar het aanhouden ervan is dat wel.  

Systeemverandering
Volgens Launspach is stress niet alleen een persoonlijk probleem. “Mentale gezondheid is geen individuele opdracht. Sterker nog, onze mentale gezondheid is voor een heel groot deel afhankelijk van de maatschappelijke omstandigheden. Het gaat om beleid en de leefomgeving die we creëren. Kort gezegd: het is moeilijk om gezond te blijven in een systeem dat je per definitie ziek maakt.”  

Drie wetenschappelijk bewezen manieren om met stress om te gaan
In de tussentijd is het natuurlijk ook fijn om zelf te weten hoe je met stress om gaat. En, zo legt Launspach uit, die oplossingen liggen vaak voor de hand. Zijn belangrijkste tip: “Zorg dat je hoofd zo leeg mogelijk blijft. Door allerlei dingen te willen onthouden – boodschappenlijstjes, afspraken, piekergedachten – overbelast je je werkgeheugen. Daardoor raak je informatie kwijt en moet je jezelf weer opnieuw aan dingen herinneren.” De oplossing: bewaar dingen die je wilt onthouden ergens anders, zoals op papier. Verder zijn er natuurlijk ook andere dingen die je kunt doen om beter met stress om te gaan. “Wandelen in de natuur klinkt saai, maar het werkt echt heel goed om je hoofd leeg te maken,” vertelt Launspach. Tot slot werken ook dingen als meditatie, ademhalingsoefeningen en mindfulness om je uit je hoofd te krijgen en daardoor stress te verminderen. 

7 tips om mentaal gezonder te werken 
1. Stel grenzen aan je eigen bereikbaarheid. Zet notificaties van mail, Microsoft Teams, Slack, Whatsapp en andere berichtenapps of sociale media uit. Zo krijg je gedurende de dag dezelfde informatie binnen, maar wel wanneer je er zelf voor kiest. 
2. Eindig je dag met een braindump: schrijf alles op wat nog in je hoofd zit of nog op je to do lijstje staat. Zo neem je je werk niet mee je vrije tijd in. 
3. Neem geregeld pauze. 
4. Stel prioriteiten en vraag je af wat je als allereerste moet doen.
5. Vraag hulp wanneer nodig.
6. Accepteer dat je geen superheld bent en dus niet alles tegelijk kunt.
7. Zorg voor jezelf, juist wanneer je het eigenlijk te druk hebt. (bron: Universiteit van Amsterdam)