Redderscomplex: hoe je de drang om anderen te helpen loslaat

ma 21 aug 2023

Wil je altijd anderen helpen en vind je 'nee' zeggen verdraaid lastig? Grote kans dat je last hebt van het redderscomplex, zegt Manfred Kets de Vries, hoogleraar aan Insead.

Altruïstisch gedrag wordt vaak gemotiveerd door egoïstische instincten. Mensen halen bewust of onbewust persoonlijke voordelen, zoals een hoger gevoel van eigenwaarde, uit het helpen van anderen.

Maar in al jouw gretigheid om te helpen, is het gemakkelijk om je te laten meeslepen en problemen te zien waar die er niet zijn. Je realiseert je misschien niet eens dat de mensen die je probeert te redden eigenlijk niet om hulp vragen. Ze willen gewoon dat iemand naar hen luistert en hen begrijpt.

Als je overdreven veel voor anderen zorgt, kan dat niet alleen de kwaliteit van je relaties negatief beïnvloeden, maar ook je eigen leven. Na verloop van tijd kun je in een burn-out raken en geef je de mensen die je probeert te helpen hiervan de schuld. Door anderen overmatig te helpen, voorkom je bovendien dat ze zelfredzaam worden, wat weer kan leiden tot onevenwichtige relaties.

Bij wat diepgaandere zelfreflectie kun je ontdekken dat je redderscomplex geworteld is in je innerlijke script. Dat script dicteert dat de behoeften van anderen veel belangrijker zijn dan die van jezelf, en dat het je levensmissie is om anderen te redden.

Ben je bang voor afwijzing, in de steek gelaten worden of kritiek als je anderen niet helpt? Of ben je verslaafd aan goedkeuring? Als gevolg daarvan kun je de overtuiging hebben ontwikkeld dat je eigen behoeften onbelangrijk zijn.

Jouw behoefte om anderen te redden kun je ook zien als een defensieve reactie. Onbewust identificeer je je sterk met de persoon die je probeert te redden. In werkelijkheid ben je bezig met het projecteren van je eigen onvervulde emotionele behoeften. Jouw leidraad in het leven lijkt wel geworden: ik red, dus ik besta.

Wanneer je anderen redt, krijg je een gevoel van respect, waardering en erkenning. Maar eigenlijk probeer je jezelf te helpen. Je gelooft dat door je door aardig te zijn een soort magische bescherming tegen afwijzing verdient.

Hoe schud je dit redderscomplex weer van je af?
Er is natuurlijk niks mis met het helpen van mensen. Maar er is wel een delicate balans tussen behulpzaam zijn voor anderen en trouw blijven aan jezelf.

Als je op een andere manier met mensen wil omgaan, dan kun je verschillende stappen zetten om dat veranderingsproces op gang te brengen en een evenwichtiger leven te gaan leiden.

1. Graaf diep in jezelf om de controle terug te winnen
Besef dat je je zelfbeschadiging veroorzaakt door je eigen behoeften te negeren. Neem heel bewust de beslissing om hier niet langer mee door te gaan. Doorbreek het patroon. Verdiep je in jezelf, graaf diep in je innerlijke wereld om te begrijpen wat er gebeurt.

Ontdek welke verkeerde aannames je over jezelf heb gemaakt, erken ze en pas ze aan. Het komt erop neer dat je je bewust moet worden dat je je eigen problemen op anderen hebt geprojecteerd. Ook is het goed om te weten in welke mate je dit doet.

2. Geef prioriteit aan afhankelijk zijn van elkaar
Besteed meer aandacht aan geven en nemen in relaties. Gezonde relaties houden in dat beide partijen hun verantwoordelijkheid opnemen. Dat beide partijen elkaars behoeften erkennen en hiervoor ook op elkaar aangewezen zijn.

Streef naar evenwichtigere relaties in plaats van anderen consequent in jouw schuld te zetten. Leer nee te zeggen en je grenzen te beheren.

3. Vergeet jezelf niet en laat je een keer redden
Werk aan je bereidheid om andere mensen voor je te laten zorgen. Je verdient het om energie te hebben en lekker in je vel te zitten. Voor jezelf zorgen is het tegenovergestelde van egoïstisch zijn.

Het zal je sterker maken en je in staat stellen om de mensen die belangrijk voor je zijn beter te ondersteunen.

4. Laat je niet langer als steunpilaar gebruiken
Maak de mensen rondom jou duidelijk dat ze hun eigen leven in handen moeten nemen. Ze kunnen jou niet langer als steunpilaar gebruiken. Moedig ze aan om onafhankelijker te worden.

Levenslessen worden geleerd buiten onze comfortzones. Anderen toestaan om hun eigen uitdagingen aan te gaan, is essentieel voor hun groei. Begeleiding van een psychotherapeut of coach kan helpen om meer zelfinzicht en zelfkennis te krijgen. (samengevat van: mt/sprout)