Op de rem: naar een samenleving met meer rust en verbinding

ma 27 okt 2025

We leven in een hypernerveuze samenleving waarin prestatiedruk en mentale klachten toenemen. Jongeren voelen zich opgejaagd, veel volwassenen ervaren psychische problemen en burn-out dreigt voor velen. Hoe kunnen we ruimte creëren voor vertraging en echte verbinding? Raad voor Volksgezondheid & Samenleving-onderzoeker Ympkje Albeda pleit voor een cultuurverandering die ons helpt om het wat rustiger aan te doen.

De hoge prijs van prestatiedruk
Doorgeschoten individualisme en focus op output en snelheid zetten onze mentale gezondheid onder druk, stelt het RVS-rapport Op de Rem! Steeds meer werkenden bezwijken onder de toenemende prestatiedruk. De maatschappelijke kosten zijn enorm: jaarlijks zeker 18 miljard euro – en dat is nog een voorzichtige schatting. De GGZ kan de groeiende toestroom van mensen met mentale problemen nauwelijks aan door lange wachtlijsten en personeelstekorten.

Te veel nadruk op eigen verantwoordelijkheid
Volgens Albeda wordt in onze samenleving te veel verantwoordelijkheid bij het individu gelegd. Wie mentale klachten heeft of werk zoekt, moet het vooral zelf oplossen. Maar soms vraagt dat juist om aanpassing van de omgeving, zoals een werkgever die het tempo verlaagt of taken aanpast. Ook bij werkloosheid ligt de nadruk te sterk op snel weer aan het werk gaan, in plaats van te kijken wat iemand echt nodig heeft om duurzaam terug te keren.

Haast werkt averechts
De focus op snelheid bij het vinden van werk pakt vaak verkeerd uit, zegt Albeda. Mensen hebben soms juist tijd nodig om te herstellen en een passende baan te vinden – eventueel met scholing als steun. Te veel druk helpt niet: financiële sancties en stress vergroten juist het risico op mentale problemen, zoals depressie.

Altijd aan staan, ook privé
Vooral jongvolwassenen tussen 25 en 34 jaar kampen massaal met burn-outklachten. Ze willen carrière maken, een gezin stichten en tegelijk een druk sociaal leven leiden — en dat alles perfect doen. Volgens Albeda ligt prestatiedruk hieraan ten grondslag: we willen overal in uitblinken, op het werk én privé. Zelfs als ouder leggen we de lat hoog, met overvolle agenda’s voor onszelf en onze kinderen. We zijn verleerd om niets te doen, terwijl juist dat zo gezond is.

Samen werken aan een gezondere werkcultuur
Volgens Albeda is een mentaliteitsverandering niet de verantwoordelijkheid van het individu alleen. Er is een systeemverandering nodig op alle niveaus. Wetgeving, zoals ouderschapsverlof of het recht om onbereikbaar te zijn, kan helpen, maar ook werkgevers en collega’s moeten meebewegen. Werk draait nu te veel om productiviteit; er is juist behoefte aan meer ruimte voor rust, verbinding en een haalbaar werktempo.

AI voor meer rust en menselijkheid
Als we AI goed inzetten, kan het ons helpen tijd en ruimte terug te winnen, verwacht Albeda. Ze roept organisaties in onderwijs, zorg en arbeidsmarkt op om nu al na te denken over hoe die ruimte benut kan worden – voor een rustigere, meer menselijke samenleving. (gebaseerd op: Intermediair)

Referentie
Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (2025). Op de rem! Voorbij de hypernerveuze samenleving.