Lees gratis hoe intergenerationele schaamte te helen .::. Tijdschrift voor Coaching

Lees gratis hoe intergenerationele schaamte te helen

ma 17 nov 2025

Preuts

Emoties zijn niet per se irrationeel. Boosheid bijvoorbeeld kan een aanleiding hebben die je rationeel kunt natrekken, en het uiten van boosheid kan vaak ook gevolgen hebben die rationeel zijn te rechtvaardigen. Schuld kun je objectief benaderen en schuldgevoelens kunnen rationeel beoordeeld worden. Je kunt bijvoorbeeld de vraag stellen: staan de schuldgevoelens in verhouding tot de schuld? Schaamte echter, vind ik, ook na het lezen van dit nummer, een ingewikkelde emotie. Dat schaamte zich manifesteert is evident, maar meestal slaat het nergens op en soms is ze juist heel gewenst.

Toen ik in de C1 voetbalde (jongens tot 14 jaar) trainde ik door de week mee met de A1-selectie (jongens van 18, mannen in mijn beleving). Na de training schaamde ik mij onder de douche. Met het beginnende dons rond mijn werktuigje viel ik uit de toon ten opzichte van de weelderige bossen om mij heen. In deze tijd zou het andersom zijn. Dan zou ik mij schamen omdat ik mij nog niet scheerde. Alleen de afwijking bezorgt schaamte en niet, wat je vaak leest, de groepsnórm. Want aan schaamhaar scheren kleeft niets normatiefs, esthetisch niet, ethisch niet, vanuit gezondheid niet. Het is alleen de toevallige gewoonte van de groep. Is schaamte in mijn geval het probleem van een individu ten opzichte van de groep, tegenwoordig is er sprake van een clash van kleedkamer-civilisations. Medelanders die in hun onderbroek douchen staan als groep tegenover de groep die bloot doucht. In je onderbroek douchen geldt als preuts en vice versa geldt het oordeel dat bloot niet kan. Dat zijn morele oordelen en die geven geen pas. Als we ons op onze Westerse cultuur met onze Griekse wortels willen beroepen, laten we dan gewoon bloot sporten.

Met het morele oordeel van preutsheid werd in mijn jeugd ook bepaald gedrag aan meisjes en vrouwen opgedrongen. Zij werden geacht met blote borsten de zon te aanbidden en moesten zich schamen voor hun bikini. Nu vind ik niks mis met bloot op het strand liggen, ik doe het zelf ook, maar wel met het opdringen van een norm. Juist daarover zouden we ons moeten schamen.

Zoals de zwaartekracht als superkracht de buitenwereld op zijn plek houdt, zo zou schaamte onze binnenwereld stabiel kunnen houden. Maar dat wordt een ‘lastig verhaal’. In de anti-wokebeweging broeien perverse tegenkrachten: anti-empathie en anti-schaamte. Schaamteloosheid wordt een deugd en discriminatie wordt biologisch gerechtvaardigd: het is toch natuurlijk dat ik alleen kies voor de eigen groep?

Tijd voor disciplinering! In mijn jeugd nog een onverdacht instrument. Ga je schamen, zei mijn vader dan. Als ik mij na een tijdje weer vertoonde, vroeg hij: En? Ik heb het geprobeerd, zei ik dan, maar het is niet gelukt, ofwel hopeloze pubergesprekken. Ik wil niet somberen, maar een hele cultuur opvoeden zal niet veel betere resultaten geven. Ik zou zeggen: hoed je voor de groep. Het individualisme is soms zo gek nog niet.

Ik wens jullie veel leesplezier.
Aart Deddens
Hoofdredacteur