EMDR geeft ook hoopvolle resultaten bij persoonlijkheidsstoornissen

ma 15 dec 2025

Klinisch psycholoog Laurian Hafkemeijer van GGZ Delfland onderzocht of EMDR-therapie ook helpt bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis zonder posttraumatische-stressstoornis (PTSS). Haar promotieonderzoek aan de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences (ESSB) laat zien dat psychische klachten afnamen en dat patiënten minder spanning ervoeren.

Een vrouw van begin veertig heeft al talloze behandelingen achter de rug. Ze heeft stemmingswisselingen, voelt zich snel afgewezen en haar relaties lopen stuk. Ook op het werk escaleren conflicten. De diagnose: een borderline persoonlijkheidsstoornis. Ze verwacht niet dat ze in aanmerking komt voor EMDR-therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing-therapie). “Dat is toch voor oorlogstrauma’s?”, zegt ze verbaasd. Toch besluit ze het te proberen. Na een paar sessies merkt ze dat haar emoties minder intens worden. “Ik kan weer leven in plaats van overleven.”

Onderzoek naar EMDR-therapie bij mensen zonder PTSS
Laurian Hafkemeijer behandelt regelmatig mensen met EMDR-therapie en vroeg zich af of deze behandelvorm ook werkt bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis zonder PTSS-diagnose. Een persoonlijkheidsstoornis ontstaat vaak door onder andere een combinatie van aanleg, stressvolle omstandigheden meegemaakte ingrijpende gebeurtenissen. Veel mensen voldoen niet aan de PTSS-criteria, bijvoorbeeld omdat zij overlevingsstrategieën hebben ontwikkeld waardoor klachten minder zichtbaar zijn. Ook kunnen zij vooral te maken hebben gehad met emotionele verwaarlozing, afwijzing of emotioneel misbruik. Volgens Hafkemeijer gaat het niet alleen om de gestelde diagnose, maar kunnen juist ook dit soort ervaringen nog veel emotionele lading oproepen en invloed hebben op hoe iemand denkt, voelt en reageert. In haar onderzoek bleek EMDR effectief bij verschillende soorten herinneringen, ook die aan verwaarlozing of emotioneel misbruik.

Voorbij PTSS
EMDR-therapie helpt vastgelopen herinneringen te verwerken door ze op te roepen terwijl de aandacht wordt afgeleid, bijvoorbeeld met oogbewegingen of klikgeluiden. Daardoor neemt de emotionele lading af. De methode is wereldwijd erkend bij PTSS, maar wordt bij persoonlijkheidsstoornissen zonder PTSS niet standaard toegepast. “Lange tijd was het beeld dat we met deze doelgroep voorzichtig moeten zijn omdat het hen sneller zou ontregelen,” zegt Hafkemeijer. “Hoewel het individu altijd voorop staat, laten deze resultaten zien dat EMDR-therapie bemoedigend kan uitpakken.”

Geen one-size-fits-all
Hafkemeijer benadrukt dat EMDR-therapie niet alles oplost. “De bevindingen zijn bemoedigend, maar het is geen one size fits all-oplossing.” Belangrijk is dat er een duidelijk verband is tussen onverwerkte ervaringen en huidige klachten en patronen. Dan kan EMDR helpen de invloed van het verleden te verminderen. “Ook is het geen quick fix: verwerking kost tijd, en ieder herstelproces verloopt op een eigen manier.”

Wat haar als behandelaar raakt, zijn de momenten waarop patiënten voelen dat er echt iets verandert. Een patiënte zei: “Ik heb ineens weer keuzevrijheid, terwijl ik eerder werd gestuurd door de dingen die ik heb meegemaakt.” “Het verleden verandert niet,” zegt Hafkemeijer, “maar de lading van toen kan afnemen, waardoor iemand in het hier en nu weer meer regie ervaart. Dat is waar EMDR-therapie over gaat.”

Ruimte voor herstel
Ongeveer een op de tien Nederlanders voldoet aan de kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis. Veel van hen zijn langdurig in behandeling. Herstel verloopt vaak in stappen. “Het mooie aan deze aanpak is samen te kijken wat iemand heeft meegemaakt en hoe dat het heden kleurt,” zegt Hafkemeijer. “Door de emotionele lading van herinneringen te verminderen, kan ruimte ontstaan om anders te denken, voelen en reageren.” Ze benadrukt dat er meer onderzoek nodig is, onder andere naar vergelijking met andere behandelmethoden, naar langetermijneffecten en wat voor wie het beste werkt. (bron: Erasmus Universiteit Rotterdam)

Referentie
Horizonnen verbreden: EMDR-therapie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis. Promotie Laurian Hafkemeijer, 13 november 2025, Erasmus Universiteit Rotterdam.